Bộ tứ các công ty công nghệ khổng lồ Google, Apple, Facebook và Amazon đang khiến thế giới lo ngại về quy mô quá lớn, chi phối hàng tỉ người.
Năm 2017 là năm vô cùng thuận lợi về doanh thu và tăng trưởng của các tập đoàn công nghệ Mỹ trong nhóm được gọi tắt là GAFA hay GAFAM nếu cộng luôn cả Microsoft với Google, Apple, Facebook và Amazon. Năm người khổng lồ công nghệ này có giá trị 3.000 tỷ USD trên thị trường chứng khoán.
Chẳng hạn, Apple chỉ riêng trong tháng 12/2017 đã có doanh thu lên tới 73 tỷ USD, lợi nhuận đạt 17 tỷ USD. Tính trung bình thì mỗi giây, Apple thu vào khoảng 2.000 USD.
Còn công ty của Amazon trong cùng thời điểm có doanh thu 50 tỷ USD. Trong khi, Microsoft nhờ những dịch vụ tin học mới như Cloud hay Azure mà doanh thu lên tới gần 29 tỷ USD. Theo S&P Capital Inc., đây là lần đầu tiên từ nhiều thập niên qua, một số nhỏ các tập đoàn có thể áp đảo thị trường tài chính. Dù vậy, năm 2017, nhóm GAFA cũng chịu nhiều tai tiếng khiến dư luận đặt ra những câu hỏi về ý nghĩa tồn tại của những công ty công nghệ này.
Đầu tháng 2/2018, Keith Weed, Giám đốc Thương mại của Tập đoàn Unilever, đã tuyên bố về khả năng ngưng các chiến dịch quảng cáo trên Facebook và Google. Đây sẽ là thiệt hại lớn cho hai người khổng lồ công nghệ Mỹ vì Unilever có ngân sách quảng cáo trực tuyến là 8,9 tỷ USD. Nguyên nhân là Unilever đang lo ngại nhóm GAFA này đang trở thành một phương tiện để quảng cáo quá lớn mạnh.
Bởi vì, Google và Facebook đang chiếm hơn phân nửa thị phần quảng cáo trên thế giới. Riêng ở Mỹ, tỷ lệ này là khoảng 60%. Không chỉ hút những tin thông điệp quảng cáo và những dữ liệu quý giá về người tiêu dùng, hai kênh quảng cáo này còn gây ảnh hưởng lớn tới khả năng định hướng dư luận. Tại Anh chẳng hạn, tập đoàn quảng cáo Havas ngưng cộng tác với Google và YouTube vì cho rằng hai cổng tìm kiếm này cho đăng bừa bãi những bài viết với nội dung quá khích.
Giám đốc Thương mại của Unilever cho rằng những thông tin thất thiệt được phổ biến trên các mạng xã hội và internet đe dọa các nền dân chủ và tầng lớp trẻ. Đương nhiên, là đe dọa luôn cả môi trường sống của những người tiêu dùng, khiến họ không còn tin tưởng vào những gì đọc được trên mạng. Các nhãn hiệu nổi tiếng lo sợ rằng những chiến dịch tuyên truyền sai lệch đó làm xấu đi hình ảnh của họ và qua đó, thị phần của những tập đoàn này sẽ bị thu hẹp lại.
Về phần mạng xã hội Facebook, tin tức giả (fake news) cũng là một vấn đề đang được quan tâm. Tại Hoa Kỳ, Facebook đã phải điều trần trước Quốc hội về những cáo buộc là đã để cho các thông tin thất thiệt được lan truyền trên các trang thuộc về những người có tài khoản sử dụng Facebook.
Không chỉ Facebook mà cả nhóm GAFA đang trong tầm ngắm của các cơ quan thuế vụ và bị tố cáo thống lĩnh thị trường, ngăn chặn khả năng cạnh tranh. Năm 2017, Google đã bị Liên hiệp châu Âu phạt 2,6 tỷ USD vì lý do lạm dụng thế độc quyền, loại các đối thủ trên các trang tìm kiếm của mình và thiên vị các dịch vụ do chính tập đoàn này cung cấp .
Sau cùng, với sức mạnh 3.000 tỷ USD trị giá trên các sàn chứng khoán, GAFA ngày càng mở rộng tầm hoạt động trên nhiều lĩnh vực. Google không chỉ là một công cụ tìm kiếm, mà đã hiện diện luôn cả trong lĩnh vực xe hơi không người lái.
Amazon không đơn thuần là một trung gian giao hàng đến tay người mua mà đã đầu tư rất nhiều vào ngành dược phẩm. Trong khi đó, Apple đang mở rộng hoạt động sang lĩnh vực y tế, chăm sóc sức khỏe, thanh toán trực tuyến…
Ngay cả tại Hoa Kỳ, ngày càng có nhiều tiếng nói cho rằng các tập đoàn công nghệ, internet đang “có ảnh hưởng ngày càng lớn” đối với đời sống của mọi người. Chẳng hạn, cả một thế hệ trẻ “nghiện” Facebook. Trong khi đó, những ứng dụng và hàng loạt các dịch vụ (phim ảnh, âm nhạc, tìm một quán ăn, khách sạn, đặt xe…) các công ty công nghệ này này đang “từ xa điều khiển cuộc sống” hàng tỷ con người trên Trái đất.
