Bạn có biết Steve Jobs là một người cực kì khó tính và dữ tợn? Ông ấy chẳng quan tâm đến gì ngoài hiệu quả công việc. Và “luật 5 giây” khó nhằn của ông hóa ra lại là một bí quyết để giúp nhân viên của mình thách thức mọi giới hạn của sự sáng tạo.
Thomas Koulopoulos, tác giả bài viết này là một nhà báo, một tác giả nổi tiếng và là một nhà lãnh đạo, ông đã có dịp trò chuyện với Steve Wozniak, đồng sáng lập Apple, để hiểu “luật 5 giây” tài tình của Steve Jobs.
Tôi buộc phải thú nhận mình là một kẻ “máu lạnh” đối với đồng nghiệp của mình. Tôi sẵn sàng đối mặt với những thách thức dường như không thể bước qua và mong đợi những người cộng sự của mình sẽ làm điều tương tự. Lớn lên cùng những câu nói khắc cốt ghi tâm của cha tôi, “Lửa thử vàng, gian nan thử sức”. Vì lẽ đó, tôi chẳng mấy ngạc nhiên khi nhìn thấy những người lãnh đạo luôn cố gắng hết sức ở vai trò của mình.
Tôi thật sự rất may mắn vì đã nhiều lần được gặp những người như vậy, nhưng vẫn không sao có dịp gặp Steve Jobs. Dù vậy, tôi đã có lần trò chuyện cùng Steve Wozniak, đồng sáng lập của Apple.
Là một người sử dụng Apple từ những ngày đầu tiên của dòng máy tính Macintosh, tôi phải thừa nhận rằng được gặp Woz là cơ hội ngàn năm có một. Trong buổi họp đầu tiên, chúng tôi nói rất nhiều, từ thước lô-ga (bạn biết đấy, loại thước mà NASA sử dụng trong Apollo 13 để giải quyết những vấn đề toán học rắc rối khiến máy tính bị chậm!), đến chuyện chiếc máy tính đầu tiên của Texas Instruments và cả quan điểm của ông ấy về an ninh mạng.
Rồi chúng tôi cùng nhau lật lại từng trang lịch sử của máy tính, bàn về những năm tháng “chào đời” của Apple, sự phấn khích tột độ khi tạo nên những bước đột phá và lý do tại sao bo mạch được bố trí hợp lí lại được xem là một kiệt tác nghệ thuật.
Cuối cùng thì cuộc trò chuyện cũng ngã hướng về Steve Jobs. Vào thời điểm Jobs công khai rằng, mình cần phải giải quyết một số vấn đề về sức khoẻ, về căn bệnh cuối cùng đã tước đi mạng sống của ông.
Tôi không hiểu mấy về bệnh tình nghiêm trọng của Jobs, tuy vậy, tôi phải hết sức cẩn trọng với ba điều: Bối cảnh của cuộc trò chuyện, những lùm xùm xung quanh mối quan hệ giữa Jobs và Woz và cuối cùng là vai trò hiện tại của Woz. Vì thế, tôi chỉ vô tình đả động nhẹ đến những vấn đề này. Nhưng quả thật tôi rất tò mò về danh tiếng của Jobs, vì ông được xem như một kẻ máu lạnh chẳng quan tâm đến bất cứ điều gì ngoài hiệu suất công việc đạt chuẩn cao nhất. Tôi luôn tự hỏi làm sao Jobs có thể quản lí tốt những nhân viên của mình khi tính cách cá nhân của ông ấy dường như rất “máu lạnh” như thế.
“Ai cũng đều thích được khen ngợi, nhưng sự thách thức sẽ giúp ta cảm thấy hài lòng với những thành quả của mình”.
Đáng ngạc nhiên thay, Woz vô cùng thẳng thắn trước những câu hỏi của tôi. Vì vậy, tôi cũng khá thẳng thắn hỏi rằng, liệu Jobs có phải là một người rất khó để làm việc chung hay không. Câu trả lời tôi nhận được từ Woz khiến tôi nghĩ ngay đến cố vấn Peter Drucker của mình. Một lần tôi đã hỏi ông ấy một câu tương tự, và ông ấy xem rằng đó là câu hỏi hết sức nực cười. “Này, chẳng ai lại đi hỏi câu đó cả” là câu trả lời của ông ấy. Woz cũng đã trả lời tương tự, và sau đó chia sẻ câu chuyện về Steve Jobs trong những ngày đầu tại Apple.
Woz kể rằng, Steve Jobs hay có thói quen xông vào các cuộc họp. Ông ấy lướt một vòng quanh căn phòng, xem xét trực tiếp vấn đề đang được bàn bạc để tìm phương án giải quyết, và không cần đến năm giây để thông báo như sét đánh ngang tai: “Mọi người có thể làm tốt hơn nữa đấy.” Và ngay sau đó mất hút qua cánh cửa phòng. Giọng điệu của ông ta chẳng hề biểu lộ nét thất vọng hay kiêu ngạo gì cả, chỉ vỏn vẹn một câu nói, “Chưa ổn đâu!”
Mệt mỏi với ông già lắm chiêu này, nhỉ? Phản ứng đầu tiên của Woz khi nghe thấy những câu như thế là: “Ông biết cái quái gì mà nói ổn hay không chứ? Này nhé, chúng tôi đã ngồi vắt óc bàn bạc từ sáng đến giờ, đó là điều tốt nhất có thể rồi!”.
Đó quả là một điểm mấu chốt khi Jobs nói rằng, bạn có thể làm tốt hơn thế, và bạn sẽ muốn biết “tốt hơn” là như thế nào.
Khi nghe Woz kể, tôi chợt nhớ đến những đứa con của mình lúc nhỏ, lúc đó tôi đang dạy chúng về cách giải quyết những vấn đề sáng tạo có tên là “Cực điểm Sáng tạo”. Đây là một chương trình “khó nuốt” đối với trẻ con nói chung, vì chúng sẽ phải tự giải quyết những vấn đề phức tạp mà không hề có sự hướng dẫn hay giúp đỡ từ bố mẹ.
Câu hỏi đặt ra ở đây là, cần gì phải có một người hướng dẫn nếu họ không thể giúp bạn tìm ra giải pháp? Đúng vậy, tôi thật sự rất ngạc nhiên khi vai trò chủ đạo của tôi chỉ là khuyến khích chúng tìm ra giải pháp tối ưu hơn thế. Bằng cách đó, chúng sẽ tìm ra cách để phá vỡ mọi giới hạn về sức sáng tạo. Kết quả thật đáng bất ngờ khi chúng hoàn toàn có đủ bản lĩnh để làm tốt hơn những gì chúng đang làm.
Giả sử như thế này, với tư cách là một người lớn đang huấn luyện những đứa trẻ, bạn sẽ có một lợi thế tiềm ẩn, vì chúng sẽ tin ngay khi bạn nói rằng, chúng có thể làm tốt hơn thế. Và đương nhiên, đó là vai trò thực sự của người lãnh đạo. Xét trên nhiều phương diện, có lẽ Jobs đã sai. Ông có những khí chất khiến những hành động và lời nói của mình có sức nặng hơn bao giờ hết. Với tư cách là những nhà lãnh đạo, chúng ta cần phải thiết lập một cơ chế hoạt động cho tổ chức, cho nhân viên, và cho cả chính ta.
Khen ngợi nhân viên cấp dưới khi họ làm tốt là một điều hiển nhiên, vì điều đó sẽ tiếp thêm động lực cho họ. Nhưng trước hết phải mang đến cho họ những thử thách. Ai cũng đều thích được khen ngợi, nhưng sự thách thức sẽ giúp ta cảm thấy hài lòng với những thành quả của mình.
Đừng trở thành kẻ ngủ quên trong chiến thắng. Drucker luôn luôn nhắc nhở tôi rằng vai trò mấu chốt của người lãnh đạo là thử thách mọi người. Ông ấy cảm thấy rằng, đức tính này là giá trị cốt lõi nhất của các nhà lãnh đạo và quản lí. Thông qua những thử thách ấy, chúng ta có thể chứng minh với những người tin tưởng sát cánh bên chúng ta rằng, khả năng của họ đủ để bứt phá mọi giới hạn.
Nhưng hãy nhớ, đừng bao giờ đặt ra những thử thách phi thực tế và không hợp lí. Bạn là một nhà lãnh đạo, không phải một kẻ sát nhân!
Không còn điều gì có thể ý nghĩa hơn khi bạn tạo cơ hội cho một người để họ cảm nhận được rằng, họ thật sự mạnh mẽ, thông minh và kiên cường hơn họ nghĩ. Một người trao cho bạn những trải nghiệm khó quên ấy sẽ là người bạn đi theo đến tận cùng trái đất, dù họ có “máu lạnh” đến mức nào!
